Vlak na de bevrijding op 29 juni 1945 werd Paula Jurikziwa/Leone van der Eerden geboren bij boer Veelers aan de Heuvelweg 1 in Oud Ootmarsum. Haar ouders waren Russische vluchtelingen, die de baby niet konden of wilden meenemen bij hun onzekere terugkeer naar Rusland.
Het kind werd ter adoptie aangeboden aan een echtpaar in Brabant en dat allemaal door bemiddeling van huisarts en verzetsheld Wortelboer. Josée Temmink- de Leeuw is in dit unieke en waardevolle verhaal gedoken en stuitte op veel informatie, maar ook op veel vragen. Nu is ze op zoek naar mensen, die misschien meer weten over deze Springendalbaby met de naam Leone, die in eerste instantie opgevangen is door de familie Veelers aan de Heuvelweg 1.
De zoektocht naar de Springendalbaby
Josée Temmink-de Leeuw kreeg het verzoek om deze zogeheten Springendalbaby op te sporen via de Ben Morshuis Stichting. Achterliggende gedachte was dat ze, in het kader van 75 jaar bevrijding, in 2020 nog naar Ootmarsum kan komen. Bekend was in ieder geval dat deze Springendalbaby met de naam Leone door ouders van der Eerden in Brabant was geadopteerd. Josée is een geboren en getogen Brabantse en weet daar de weg, dus klopte de BMS bij haar aan of zij deze zoektocht naar Leone handen en voeten wilde geven. “Ik kreeg de nodige informatie van de Ben Morshuisstichting en mij werd gevraagd deze, inmiddels 73-jarige ‘Springendalbaby’, op te sporen. Er gingen verhalen dat ze was getrouwd met een Fransman en in Parijs zou wonen en ook dat ze inmiddels overleden zou zijn. Ik ben begonnen mij in te lezen en heb van daaruit gezocht naar de naam van der Eerden. Deze achternaam van haar adoptiefouders, is een vrij veel voorkomende familienaam in Brabant, dus de zoektocht was in het begin niet gemakkelijk. Maar dit voorjaar 2019, via de Heemkunde in Brabant en speuren op internet, kwam ik erachter dat ze helaas overleden is,” vertelt Josée Temmink.
Maar hoe was haar leven, haar opleiding, werk, huwelijk, kinderen? Is ze ooit terug geweest in het Springendal, heeft ze contact gekregen met haar biologische ouders in Rusland?
“Op al deze vragen kreeg ik vele antwoorden, maar ze riepen ook veel nieuwe vragen op. Via haar familie en vooral via haar pleegbroer kwamen er vele foto’s en documenten tevoorschijn. De conclusie mag getrokken worden dat ze zeker geen doorsnee leven heeft geleid! Maar ik kwam er vooral achter dat haar verhaal niet verteld kan worden zonder ook het verhaal van de oorlog te vertellen. Meerdere mensen hebben in meer of mindere mate een rol gespeeld in haar leven, zeker ook hier in Ootmarsum,” is de stellige overtuiging van Josée Temmink.
Foto uit 1964: Leone met haar pleegmoeder
Direct betrokken mensen
. De familie Veelers aan de Heuvelweg 1, die de Russische vluchtelingen Wera en Iwan bijna een jaar onderdak boden, met gevaar voor ontdekking en represailles door de Duitse bezetter. Bij hen werd de ‘Springendalbaby’ geboren.
. De familie Harmsen, die twee andere Russische vluchtelingen Katja en Alex, vrienden van Wera en Iwan, hielpen en wiens hulp wel werd ontdekt. Zij ondervonden de gevolgen aan den lijve.
. De familie van slager Steinmeijer, die in de persoon van Gerard, Suze en vooral Annie, een grote rol speelden in de ontsnappingslijn van vooral Franse krijgsgevangen vanuit de Emslandkampen naar de Belgische grens. Hen trof een zwaar lot in 1945, toen twee van hun kinderen overleden.
Hun verhaal is beschreven door de Heemkunde in Boxtel en Annie staat er bekend als ‘Het meisje met de rode baret’.
. En tenslotte de grote rol van de familie van huisarts Wortelboer. Met uitzondering van de destijds te jonge Gerard speelden ze allen een belangrijke rol in bovengenoemde ontsnappingslijn.
Foto dokter Wortelboer
De vluchtelingen kregen onderdak, te eten, kleding en alles wat nodig was om in veiliger gebied terecht te komen. Voor de vele Fransen was dat België, waar ze in hun moederstaal niet zo opvielen. Voor de geallieerden was dat de Belgische ondergrondse, die hen verder op weg hielp. Mevrouw Wortelboer, dochters Marietje en Mini en Annie Steinmeijer begeleidden deze vluchtelingen naar Brabant. Gelukkig is dat tientallen keren goed gegaan.
Dokter Wortelboer werd echter in februari 1944 met zijn zoons Ben en Rudolph verraden, opgepakt en in Scheveningen gevangen gezet.
Ben werd als jongste in mei ’44 weer vrijgelaten. Vader en Rudolph kwamen in Kamp Vught terecht, waarvan ze, bij de opmars van de geallieerden en de ontmanteling van Vught door de Duitsers, in september verder werden gestuurd. Rudolph naar Kamp Amersfoort en vandaar naar Neuengamme waar hij op 6 januari 1945 aan ontberingen overleed.
Dokter Wortelboer kwam in verschillende Duitse Kampen terecht en werd medio april door de Canadezen in Bergen Belsen bevrijd. Een maand later kwam hij, getekend door wat hij had meegemaakt, terug in Ootmarsum en zodra hij zich ertoe in staat achtte, hervatte hij zijn praktijk. Zo bracht hij 29 juni 1945 de ‘Springendalbaby’ ter wereld en door zijn contacten uit het verzet, wist hij voor haar een pleeggezin in Brabant te vinden en werd tevens haar peetoom.
Onderscheidingen vanuit Frankrijk en mager eerbetoon in Ootmarsum
Zowel voor Dokter Wortelboer, postuum voor Rudolph als voor Annie Steinmeijer, waren er onderscheidingen vanuit Frankrijk. Op de oorkondes staat vermeld dat ze meer dan 50 Franse krijgsgevangen op weg hebben geholpen. Daarnaast vele geallieerden, waarvoor men ook onderscheiden werd vanuit de USA, Engeland en Canada.
In Ootmarsum werd, na zijn overlijden in 1956, een straat naar dokter Wortelboer genoemd, waarvan de nieuwe straatnaambordjes nu alleen de familienaam bevatten. Het zou voor onwetenden een boer kunnen zijn, die wortelen verbouwt! De vermelding huisarts, zoals op het oude bordje, zou hersteld moeten worden met een toevoeging ‘verzetsstrijder’!
Wie kan helpen om verder te zoeken
Dokter Wortelboer overleed op 7 mei 1956 en heeft niet de tijd of gelegenheid gehad om veel over zijn oorlogservaringen te vertellen. Hij was er ook de man niet naar. Zijn zoon Gerard heeft dat jaren later wel gedaan, ook voor de leerlingen van de basisscholen heeft hij over zijn vader en broers en over de oorlogstijd verteld.
Van bovengenoemde personen leven Ben Wortelboer in Canada en Annie Steinmeijer in Weerselo nog, maar hen vragen stellen is niet altijd mogelijk en belastend.
“De ondergrondse, illegaliteit, verzet, er moeten vele personen uit deze omgeving bij betrokken zijn geweest. Maar kennen we hen allemaal? Hoe minder mensen er in de oorlog van de activiteiten op de hoogte waren, hoe veiliger het was.
Pas na de oorlog kwamen de verhalen, maar men was ook druk met opbouwen, niet achteromkijken. Dokter Wortelboer overleed ruim 10 jaar later en wat hij heeft meegemaakt, daar kunnen we slechts naar gissen. Vrijwel zeker is dat hij overleed aan de gevolgen van het kampleven.
De Ben Morshuis Stichting heeft in 1990 een boek uitgebracht over Ootmarsum in de oorlog en omdat er nadien vele nieuwe geschiedenissen opdoken kwam er een tweede deel in 2002. De beiden boeken waren en zijn een waardevolle bron.
Er komt geen derde boek, maar een verhaal in het Jaarboek van de Heemkunde Ootmarsum over het leven van de ‘Springendalbaby’. Al hetgeen tevoorschijn kwam tijdens mijn zoektocht zal volgend jaar via een PowerPointpresentatie worden verteld. Wie kan er nog over vertellen, heeft de verhalen gehoord van ouders, grootouders of anderen en zou ons kunnen helpen om de geschiedenis, nu na 75 jaar, zo goed mogelijk op te schrijven en door te geven voor de volgende generaties?”laat Josée Temmink weten in de hoop antwoorden te kunnen krijgen.
-Wat weet u van onderduikadressen, in Ootmarsum, Rossum, Vasse en elders, want niet iedere vluchteling kon in het huis van dokter Wortelboer verblijven?
-Weet u wie bijvoorbeeld de meisjes en vrouwen waren, die in het huis van dokter Wortelboer, waar een soort van naaiatelier was ingericht, hielpen bij het veranderen van uniformen of het in orde maken van kleding voor de vluchtelingen?
– Wat zou volgens u nog meer van belang zijn voor het schrijven van deze geschiedenis?
– Kent u verhalen over dokter Wortelboer vanuit de oorlog of de jaren ervoor en erna?
Dan willen we u vragen contact op te nemen met Josée Temmink- de Leeuw 06-13391052 of met Harrie Oude Elberink 0541-292114
Foto: Zittend het echtpaar Veelers, links Iwan Rusano, rechts de moeder van de baby, Paula Jurikziwa en kleine Truusje Veelers, 5 jaar oud. De foto is gemaakt door de pleegouders van de baby, kennelijk om op een later moment aan Leone te laten zien, wie haar moeder was.
