15-SEP-2022 – Van 23 september tot en met 5 oktober kun je meedoen aan de Bodemdierendagen. Het doel is om er samen achter te komen met welke bodemdieren het in de dorpen en steden goed gaat, en met welke minder. Bodemdieren houden onze bodem gezond. Ga op safari in je eigen tuin en maak kennis met je onderburen. Welk bodemdier vinden we dit jaar het meest: de spin, de worm of de pissebed?
Waarom zijn bodemdieren belangrijk?
Spinnen, pissebedden en regenwormen, we vinden ze vaak vies, eng of hinderlijk. Maar deze en andere bodemdieren zijn belangrijk omdat ze de bodem gezond houden. Spinnen eten insecten als bladluizen en zijn fantastisch als natuurlijke insectenbestrijders. Pissebedden helpen mee met het opruimen van dode plantenresten, rottend hout en bladeren. Die peuzelen ze op en poepen ze weer uit. Hun uitwerpselen zitten vol met goede voedingsstoffen voor de bodem. Zo ruimen zij je tuin voor je op en zorgen ze voor je planten. Ook regenwormen zijn echte ecosysteemingenieurs. Ze eten het organisch materiaal (bladeren, uitwerpselen) en de bodemdeeltjes in de bodem. Daarbij verplaatsen ze bodemdeeltjes, organisch materiaal en bacteriekolonies en mengen zo alles door elkaar. Deze acties bij elkaar heten bioturbatie. Dit zorgt ervoor dat de bodem een losse structuur krijgt met veel organische stof waarin planten kunnen groeien.
Regenwormen op de kaart
Het doel van de Bodemdierendagen is om er samen achter te komen met welke bodemdieren het in de dorpen en steden goed gaat en met welke minder. Op de Atlas Natuurlijk Kapitaal hebben we twee kaarten die een beeld geven van de regenwormenpopulatie. De kaart Regenwormen in Nederland (abundantie) geeft een beeld van de geschatte regenwormdichtheid per vierkante meter in de Nederlandse bodem. Op de kaart Regenwormen in Nederland (aantal taxa) zie je het aantal regenwormensoorten per 100 individuen. Deze kaarten zijn samengesteld op basis van 1300 meetgegevens van het Landelijk Meetnet Bodemkwaliteit. De gegevens zijn statistisch bewerkt en toegepast in modellen waarmee je de regenwormdichtheid en soortenrijkdom kunt schatten.
Regenwormen in Nederland (taxa) (Bron: Atlas Natuurlijk Kapitaal )
Regenwormen in Nederland (abundantie) (Bron: Atlas Natuurlijk Kapitaal)
Op deze kaarten kun je zien of jij in een gebied woont waar veel regenwormen zijn. Woon je op een klei- of veenbodembodem? Dan woon je een gebied met veel regenwormen. Daar vinden we de meeste soorten en grootste dichtheden: 241 tot 540 wormen per vierkante meter. Dit komt omdat deze bodems minder zuur (pH) zijn dan zandgronden en een hoger gehalte organische stof hebben. Op de kaart lichten de kleibodems in de Flevopolder, Zeeland en langs de rivieren donkerrood (341-540 wormen per vierkante meter) op, net als de veenbodems in Friesland en het Groene Hart. In heidegebieden komen geen regenwormen voor. Heidesoorten houden van zure grond, maar regenwormen juist niet. Je ziet een heidegebied als de Veluwe dan ook lichtgeel oplichten op de kaart. In de duinen of op bos- of zandgrond tref je ook nauwelijks regenwormen aan. De grond is er droog en zuur en regenwormen, de naam zegt het al, houden van vocht. De hogere zandgronden van Noord-Brabant en Limburg kleuren lichtgeel (minder dan 40 wormen per vierkante meter) en oranje (41 tot 140 wormen per vierkante meter) op de kaart. Hier komen veel minder wormen voor dan op de kleigronden.
In Nederland komen ongeveer 25 soorten regenwormen voor, maar de meeste daarvan worden zelden waargenomen. De meest voorkomende regenwormen in Nederland zijn de Lumbricus rubellus, een veel voorkomende strooiselbewoner, de pendelaar Lumbricus terrestris en de bodembewoner Apperectodea caliginosa.
Meedoen aan de Bodemdierendagen?
Benieuwd welke bodemdieren in jouw tuinbodem leven? Doe mee aan de Bodemdierendagen van 23 september tot en met 5 oktober. Op de Doe mee-pagina van Bodemdierendagen vind je meer informatie, een download-zoekkaart en score-formulier. Duik je tuin in of ga je balkon op en geef je waarneming door. Als je je waarneming hebt ingevuld, krijg je via de mail een rapportcijfer voor jouw bodemdieren. Liesbet vond het nog best lastig om de soorten te herkennen. Maak het jezelf makkelijk en download de app OBSIdentify via de Apple Store of Google Play. Daarmee kun je soorten makkelijker herkennen.
Geen tijd tijdens de Bodemdierendagen? Geen nood. Met de tuinbodemcheck van IVN Natuureducatie kun jij tot op de bodem uitzoeken wat de kwaliteit is van het bodemleven in jouw tuin. Je kunt gratis een toolkit aanvragen. Waar of wanneer jij ook in je bodem gaat wroeten, wij wensen je heel veel wroet- en ontdekplezier!
Zoekkaart Bodemdierendagen (Bron: Bodemdierendagen)
Volgend jaar (nog) meer leven in jouw tuinbodem?
Wil jij meer leven in je bodem? Zorg dan voor een gezonde bodem in je tuin! Bodemdieren vinden plantenresten heerlijk. Laat blad- en gewasresten dus lekker op de grond liggen of bedek je bodem met een organische laag van fijngemaakt gras, houtsnippers en boomschors. Je bodem droogt zo bij warmere temperaturen minder snel uit en regen geeft geen uitspoeling meer. Spit niet teveel in je tuin, dan verstoor je het evenwicht tussen de bodemorganismes en bodemlagen.
En wist je dat je van je gft-afval mooie wormencompost kan maken? Hoe dat moet? Lees het artikel Een wormfabriekje op jouw balkon? Composteren kun je leren. Met deze wormencompost kun je de bodem voeden en dit zorgt weer voor nieuwe onderburen in je bodem.
Meer informatie
- Zonder regenwormen herfstblaadjes tot de oren | Naure Today
- Bodemdieren 2021: Spinnen winnen met fotofinish van pissebedden | Nature Today
- Regenwormen van Nederland in kaart gebracht | Atlas Natuurlijk Kapitaal
- Bodem dooie boel? Schijn bedriegt | Atlas Natuurlijk Kapitaal
- Composteren kun je leren | Atlas Natuurlijk Kapitaal
Tekst: Liesbet Dirven, Atlas Natuurlijk Kapitaal
Foto’s: Ron de Goede, Wageningen University; foto-archief Liesbet Dirven
Kaarten: Atlas Natuurlijk Kapitaal
