Met meer dan 300 duurzame energieprojecten kan niemand meer om ze heen: de ruim 100 lokale energie-initiatieven die Overijssel rijk is. In vrijwel elke gemeente werken betrokken inwoners aan duurzame energieopwekking en energiebesparing. Met hun lokale projecten leveren ze nu al een grote bijdrage aan de energietransitie in Overijssel, en hun ambities om in de komende jaren nog meer duurzaam op te wekken zijn groot. Willen de lokale energie-initiatieven hun plannen kunnen realiseren, dan hebben ze meer ondersteuning nodig van de gemeenten. Dat blijkt uit een inventarisatierapport dat Natuur en Milieu Overijssel eerder deze maand publiceerde.
Duurzame energieopwekking en energiebesparing is onze kortste weg uit de energiecrisis. En dan het liefst met projecten waarvan de opbrengsten ten goede komen aan de inwoners. Lokale energie-initiatieven spelen hierin een belangrijke rol. Maar hoe staan deze initiatieven ervoor? Wat gaat goed? Waar lopen ze tegenaan? En, het belangrijkste, wat is er nodig om hun slagkracht te vergroten? Natuur en Milieu Overijssel inventariseert jaarlijks de stand van zaken van de lokale energie-initiatieven in Overijssel. Deze maand publiceerden zij hun resultaten.
Over lokale energie-initiatieven
In bijna elke Nederlandse gemeente zijn één of meerdere lokale energie-initiatieven actief: een groep inwoners die samen duurzame energie opwekt of energie bespaart. Een heel belangrijke voorwaarde is dat de omgeving kan participeren in deze projecten en dat de opbrengst hiervan ten goede komt aan de lokale omgeving”.
Uit het rapport blijkt dat het goed gaat met de lokale energie-initiatieven in onze provincie: er ontstaan steeds meer nieuwe initiatieven en de bestaande initiatieven breiden uit en professionaliseren. Tegelijkertijd geven de initiatieven aan dat ze tegen barrières aanlopen en projecten regelmatig stagneren. Gemeenten worden vaak genoemd als beperkende factor, terwijl zij een belangrijke verantwoordelijkheid hebben als het gaat om het klimaatbestendig maken van de leefomgeving.
Gemeente moet locaties aanwijzen voor duurzame opwek
Hoe zou een gemeente lokale energie-initiatieven kunnen ondersteunen? “Allereerst door plekken in de gemeente aan te wijzen waar duurzame energie opgewekt mag worden,” aldus Jeroen Jansen, voorzitter van het energie-initiatief Enschede Energie. Vaak lopen initiatieven met plannen rond, waarmee ze nog niet van start kunnen omdat er geen locatie aangewezen is door de gemeente.
Trage procedures
Ook de lange procedures die gemeenten soms hanteren zorgen ervoor dat projecten niet van de grond komen. Jansen: “De lokale initiatieven bestaan allemaal uit vrijwilligers die zich gratis en voor niets willen inzetten voor een belangrijk maatschappelijk thema. Omarm dat als gemeente en schep voorwaarden waaronder zij aan de slag kunnen. Want blijft het resultaat van al je inspanningen uit, dan geef je er als vrijwilligers vroeger of later wel de brui aan!”.
Beter beleid rond lokaal eigendom
Tot slot is het belangrijk dat lokaal eigendom goed wordt vastgelegd in het gemeentelijk beleid. “In Enschede is dat goed geregeld,” vindt Jansen. “In de energievisie staat dat particuliere partijen die zon- of windproject willen realiseren in hun plannen moeten waarborgen dat 50% van het project in lokaal eigendom komt, en dat ze hierin bij voorkeur samenwerken met een lokaal energie-initiatief.” Lang niet alle gemeenten hebben zo’n eis in hun beleid opgenomen en zouden in dat opzicht een voorbeeld kunnen nemen aan gemeente Enschede.
50% lokaal eigendom
In het Klimaatakkoord staat het streven dat nieuwe duurzame energieprojecten, voor tenminste 50% in eigendom komen van de lokale bevolking. Op deze manier komt de helft van de lasten, maar ook de helft van de lusten lokaal terecht: een belangrijke voorwaarde voor draagvlak voor de energietransitie. Deze ambitie voor lokaal eigendom is ook overgenomen in de regionale plannen voor duurzame energieopwekking: de regionale energiestrategieën. De projecten van lokale energie-initiatieven spelen een grote rol in deze ambitie: hun projecten zijn meestal volledig in handen van de omgeving. Dat betekent dat deze projecten dus 100% in lokaal eigendom zijn. Werkt het initiatief samen met bijvoorbeeld een commerciële ontwikkelaar, dan is een deel van het energieproject in handen van deze ontwikkelaar en een deel in handen van het lokale initiatief en dus van de omgeving.
Grote ambitie bij lokale energie-initiatieven
“De energieopgave is groot,” vertelt Linda van IJzendoorn, projectleider Lokale Energie-Initiatieven bij Natuur en Milieu Overijssel. “Volgens de regionale energiestrategieën van Overijssel moeten we in 2030 ongeveer 3300 GWh aan extra duurzame energie opwekken, waarvan de helft dus in lokaal eigendom zal moeten komen. De energieprojecten van lokale energie-initiatieven zijn cruciaal in het realiseren van deze ambities.” Toch liggen veel energieprojecten van lokale initiatieven stil. Beperkte capaciteit op het elektriciteitsnet en het gebrek aan daadkracht bij de gemeente spelen hierin een rol. “Met de juiste ondersteuning door gemeenten, zouden de initiatieven een nog grotere rol kunnen vervullen in de energietransitie in Overijssel. Er ligt dus een mooie kans voor gemeenten om lokaal eigendom te realiseren. Hopelijk grijpen gemeenten deze kans!”
Kijk op www.LokaleEnergieOverijssel.nl/stand-van-zaken voor het volledige inventarisatierapport.
