29 februari is de meest zeldzame dag van onze kalender. Iedereen die op die dag jarig is, maakt dat maar één keer in de vier jaar mee. Wat is dat eigenlijk voor een raar fenomeen, een schrikkeldag? De tijd zoals die berekend wordt ‘klopt niet’ met de werkelijke tijd, de zonnetijd. Elk jaar houden we zes uur over. Omdat daar geen hele dag uit te breien valt, sparen we die uren op tot het er ‒ na vier jaar ‒ genoeg zijn voor een hele dag van 24 uur. Die 24 uur nemen we dan zogezegd in één keer op en zo blijft de kalender gelijk lopen met de kosmische tijd die bepaald wordt door de zon. Moet dat dan?
Ja, dat moet. Want zes uur per jaar achterlopen op de zonnetijd lijkt wel niet zo veel, maar het betekent dat je per vier jaar een dag achterloopt en dus per 40 jaar tien dagen en per 400 jaar 100 dagen. Toegegeven: het duurt een tijdje. Maar dan heb je ook wat: dan valt Pasen in de winter en Kerstmis in de nazomer. Dat willen we niet. De invoeging van een schrikkeldag was de slimme oplossing die bedacht werd om de kalendertijd gelijk te houden met de kosmische tijd, zodat we de seizoenfeesten, die zonnefeesten zijn, in de goede seizoenen kunnen blijven vieren.
Het kosmische ritme van de zon blijkt dus niet gelijk te lopen met onze kalendertijd, ook al hebben we een zonnekalender. Maankalenders, die 354 dagen tellen, lopen al helemaal niet gelijk met de zonnetijd. De Kelten en Germanen losten dit op door een ‘gat in de tijd’ in te lassen: tussen het oude en nieuwe maanjaar lag een ‘niet-tijd’ van elf zonnedagen. Bij de Kelten eindigde het oude jaar op 31 oktober en begin het nieuwe jaar op 11 november. In die tijd was de ‘Andere Wereld’, de wereld van de gestorvenen, heel dichtbij. Bij de Germanen eindigde het oude jaar op 25 december en begon het nieuwe op 6 januari.
Voor hen was dit de periode waarin de kinderen naar de aarde kwamen. De joodse kalender, ook een maankalender, lost het probleem op door zeven keer in 19 jaar een schrikkelmaand in te voeren. Hoe dat berekend wordt, is hogere wiskunde voor mij. Daar waag ik me niet aan. Maar de maan doet er wel ongeveer 19 jaar over om weer op de plek aan de hemel te komen waar ze haar ronde begon (maanknoop). Het islamitisch jaar is een zuiver maanjaar en wordt niet met de zonnetijd gelijk getrokken. De islamitische feesten maken dan ook een ronde door ons zonnejaar: ze worden (vanuit onze kalender gezien) elk jaar tien dagen eerder gevierd dan het jaar daarvoor. In 1998 viel het Suikerfeest samen met Kerstmis, en pas rond 2031 zal dat weer het geval zijn: de islamitische feesten doen er 33 jaar over om door het zonnejaar te schuiven. Zolang doet de zon erover om weer op de plek aan de hemel te komen waar hij zijn ronde begon.
Het vereist dus enige listigheid om het aardse zonnejaar en maanjaar gelijke tred te laten houden met het kosmische zonnejaar. Voor andere ritmes zoals maanknopen en het 33-jaarsritme geldt dat niet, vermoedelijk omdat dit kosmische ritmes blijven. En weer andere ritmes, zoals het zevenjaarsritme, lijken me juist weer tamelijk aards. Eigenlijk botsen aardse en kosmische ritmes alleen in de tijdrekening. Oppervlakkig gezien kunnen we het teveel aan uren wel handig verwerken in een schrikkeldag om de vier jaar, maar welke consequenties heeft dat eigenlijk? Je wordt op 29 februari geboren en het jaar daarop bestaat die dag gewoon niet. Wanneer ben je dan jarig, kosmisch gezien? Waarschijnlijk op 1 maart. Welke gevolgen heeft een schrikkeldag voor allerlei astrologische constellaties? Ik kan het niet overzien. Je kunt je afvragen: waarom moesten we eigenlijk een zonnejaar? Het jaar Het maanjaar van de Kelten en Germanen is op zich indrukwekkend en maakt een meer organische indruk. Er wordt wel gezegd dat het zonnejaar de kosmische tijd nauwkeuriger benadert, want: slechts zes uur verschil in plaats van elf dagen.
Vermoedelijk is er ook een andere, meer esoterische reden om het zonnejaar in te voeren, want mogelijk is het niet geheel toevallig dat dit vlak na de geboorte van Christus gebeurde. Maar wat is de werkelijke reden? Wie het weet, mag het zeggen.
Frederick
