Veraf en toch heel dichtbij
Op deze bijzondere dag, Remembrance Day, staan familieleden van de omgekomen bemanningsleden, die begraven liggen op de Hervormde Begraafplaats, stil bij deze verschrikkelijke ramp uit het begin van de Tweede Wereldoorlog.
Dat gebeurt in het Verenigd Koninkrijk en andere landen van het Gemenebest, maar ook in Canada. Veraf, maar in gedachten heel dichtbij.
Remembrance Day is voor de Britten en de Canadezen een dag om stil te staan bij de gevallenen uit de diverse oorlogen. Het is voor hen de dag van nationale rouw en 11 november is gekozen, omdat op deze datum een einde kwam aan de Eerste Wereldoorlog. Ook na de Tweede Wereldoorlog, andere oorlogen en gewapende conflicten werd 11 november gehandhaafd als de dag om alle gevallenen te herdenken. Juist op deze dag wil In en Om Ootmarsum opnieuw stilstaan bij deze vliegramp, die het leven kostte aan vier jonge mensen, die nog een wereld voor zich leken te hebben, maar zich opofferden voor onze vrijheid.
Op 6 november was het precies 75 jaar geleden dat de bommenwerper van de Royal Air Force neerstortte nabij Ootmarsum. Voor Josée Temmink-de Leeuw een gegronde reden om daar bij stil te staan. Zij gaf een vervolg aan de hartverwarmende inzet van Ootmarsummers, die zich het lot van deze Britse bemanningsleden altijd hebben aangetrokken. De graven werden 75 jaar lang met veel toewijding verzorgd. In de eerste jaren gebeurde dat door mevrouw Nadorp, daarna de heer Gerards en nadien 25 jaar lang door Dick Takkenberg. Dick was zo begaan met ‘zijn jongens’ dat het de wens was om na zijn dood zijn as te laten uitstrooien op deze plek. Een aantal jaren geleden is dat gebeurd.
Hans Jacobs, een politieagent, was degene die nieuwsgierig werd naar de familieleden van deze jonge mannen en de geschiedenis van de vliegramp. Hij ging voortvarend te werk en vond via collega’s in Engeland en een oproep in de pers de weduwe en de nieuwe familie van Kenneth Emm. Dit bemanningslid was nog maar kort geleden getrouwd met zijn geliefde Ella.
Ella is hier nadien vaker geweest en zat dan uren op een stoeltje bij het graf. Na haar overlijden bracht Hans Jacobs aarde uit dit graf naar haar graf in Engeland en een steen uit haar graf naar deze plek. Hans was op haar begrafenis, en Ella’s familie was in Ootmarsum aanwezig toen ook hij een aantal jaren geleden overleed. Er was een hechte vriendschap ontstaan.
De familie van piloot Walker ging uit zichzelf op zoek naar het graf, vond het hier en liet een pakketje met brieven achter. Johan Arends, de beheerder van de Hervormde Begraafplaats, ontdekte het en gaf het door aan Dick en Hans en zo werden ook met deze familie contacten gelegd. De echtgenote van Colins broer Paul, bracht na diens crematie een deel van de as naar Ootmarsum en met brieven van familieleden werd dit in een koker in 2000 in dit graf gelegd. Er is dus heel veel gebeurd rondom deze vier graven. Veraf en heel dichtbij.
Zowel de Heemkunde als de Ben Morshuis Stichting hebben aan deze oorlogsgebeurtenis veel aandacht besteed door dit in de afgelopen decennia te beschrijven in hun boeken en geschriften. De bemanningsleden waren Colin Walker, Kenyon Gowland, Kenneth Emm en Douglas Cole. Hun opdracht luidde: vlieg naar Magdenburg in Duitsland en bombardeer daar de oliefabrieken. Onderweg is er iets gebeurd en tot op de dag van vandaag is het niet mogelijk om de juiste toedracht voor waarheid aan te nemen. Het zijn allemaal aannames. Maar dat neemt niet weg dat deze vier jonge mannen op de flanken van de Kuiperberg hun leven lieten. Ze kwamen van ver, maar blijven heel dichtbij. Hun lichamen zijn in Ootmarsum begraven en zijn nooit aan hun lot overgelaten. Met drie families van de omgekomen bemanningsleden is er contact gelegd en zij waarderen het enorm dat er in dit stadje nog steeds aandacht is voor de omgekomen RAF piloten. Het is ontroerend om te voelen dat eerst mevrouw Nadorp en daarna de heer Gerards zich hiervoor hebben ingezet. Hun opvolger Dick Takkenberg, jarenlang actief bij de marechaussee, nam zijn verantwoordelijkheid en onderhield 25 jaar de graven. Daarmee gaf Takkenberg aan hoe belangrijk hij het vond dat Nederland bevrijd was van het Hitler juk. Voor hem waren het helden en dat liet hij merken door de graven te verzorgen als een vader, die houdt van zijn kinderen. Het was dan ook aangrijpend en aandoenlijk om te zien dat zijn vrouw bij de bijeenkomst op 6 november vol trots de krans legde, omdat ze daarmee niet alleen de vier omgekomen bemanningsleden eerde, maar ook haar man Dick.
“Wat zou hij trots geweest zijn op deze dag en de geweldige aandacht, die er dan toch besteed wordt aan deze vier jonge RAF bemanningsleden. Mijn man wilde hen in ere houden en wat Josée nu doet is een vervolg geven aan een meer dan waardevolle manier om dit nooit te vergeten,” vertelt een geëmotioneerde Betty Takkenberg. Zij weet als geen ander wat er in haar man omging op het moment dat hij regelmatig de graven bezocht en deze onderhield. Maar dat gold ook zeker voor Hans Jacobs. Hij wist van twee vliegeniers gegevens te vinden en legde contacten, die uitgroeiden tot ware vriendschappen. Veraf en toch dichtbij. Van Kenneth Emm en Colin Walker wist hij informatie te verzamelen en kennis te maken met de nabestaanden. Het leidde tot een innige kameraadschap, maar Hans stierf in 2009 en kon zijn levenswerk geen vervolg meer geven.
Het verhaal van deze vier bemanningsleden intrigeerde Josée Temmink-de Leeuw, die samen met haar man Fons in 2009 in Ootmarsum kwam wonen.
Zij beet zich vast in deze bijzondere geschiedenis en wilde wel heel graag weten waarom er op één van de grafstenen geen leeftijd stond. Bij Kenyon Gowland ontbrak dit en zij wist na veel zoekwerk te achterhalen dat Kenyon bij zijn sterven nog maar 20 jaar jong was.
De leeftijd staat inmiddels op de grafsteen, maar dat bleek nog niet alles, want dankzij de toenemende internet mogelijkheden kwam ze in contact met Rupert, die een zoon bleek te zijn van de zus van Kenyon Gowland. Deze zus Barbara is inmiddels 85 jaar en wil alles weten van Josée Temmink over het graf, het onderhoud en Ootmarsum. Samen met haar moeder is ze in 1947 in Ootmarsum geweest om het graf van Kenyon te bezoeken. Dat herinnert ze zich nog als de dag van gisteren, omdat ze heel hartelijk in het stadje werd ontvangen. Daarnaast weet ze nog dat ze voor het eerst in haar leven rode kool heeft gegeten. Verder is ze erg blij dat de graven nog zo goed worden onderhouden en dat kinderen van de basisscholen deze plek en het monument hebben geadopteerd. Haar zoon Rupert laat in een brief weten dat de familie het enorm waardeert dat er op deze respectvolle wijze wordt omgegaan met slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog.
De weduwen van Dick Takkenberg en Hans Jacobs, Betty en Joke, knikken instemmend. Zij maken deze indrukwekkende herdenking mee op de Hervormde Begraafplaats. 75 jaar na dato blijft de herinnering levend en Betty en Joke hebben hun echtgenoten daarin gesteund. Ze zijn dan ook zeer verheugd met een nieuwe vlam in de persoon van Josée Temmink-de Leeuw, die daardoor het licht brandend houdt. Ze gaat op zoek naar gegevens over het vierde bemanningslid Douglas Cole. Daar is nog niets over bekend.
De herdenkingsbijeenkomst op de Hervormde Begraafplaats straalde warmte uit. Harry Oude Elberink verwelkomde de aanwezigen. Het was een kleine groep, maar met burgemeester Cazemier, wethouder Loes Stokkelaar en andere belangstellenden werd het een bijzonder samenzijn. Kransen werden er gelegd door Betty Takkenberg, Joke Jacobs, Roel Cazemier en Josée Temmink-de Leeuw en zij geeft ook de grafsteen van Kenyon Gowland met een foto een gezicht. Ontroerend mooi en eigenlijk zouden veel meer mensen daar van getuige moeten zijn.
Naderhand vertrok het gezelschap naar het monument op het landgoed Valkenberg waar het vliegtuig destijds is neergestort. Ook daar zijn er de emoties, voelt iedereen de warmte, het gemis en de herinnering en lijkt het alsof het vliegtuig nog maar pas naar beneden is gestort. Veraf en toch dichtbij…………..75 jaar geleden en dan te bedenken dat het jonge jongens zijn , die hun leven lieten. Deze namen mogen nooit vergeten worden, want dit zijn de helden uit het verleden, die een voorbeeld zijn voor de toekomst. Enkelingen hebben na de oorlog de graven verzorgd, maar zij wisten zich gesteund door een meerderheid. Hun toewijding is nooit tevergeefs, want ook nu blijven namen als Nadorp, Gerards, Takkenberg en Jacobs onlosmakelijk verbonden met deze oorlogsgraven. Hun opvolger is Josée Temmink-de Leeuw. Zij adopteert vanuit haar hart deze prachtige erfenis van haar voorgangers om op deze wijze het verleden levend te houden. Vier jonge mannen gaven hun leven, ze woonden veraf, maar wonen in onze harten dus heel dichtbij….
Foto’s Caspar Kouijzer
