“Het Twenteland, gemaakt door boerenhand”, wordt er vaak gezegd. De houtwallen, het hoger gelegen akkerland door het steeds opbrengen van de mest, maar zeker de rogge was een vast onderdeel in het landschap van Twente.
Wanneer je de foto’s van honderd jaar geleden van het landschap van Twente bekijkt, zie je geweldige korenvelden Zeker vanaf de Kuiperberg was het een mooi gezicht en wanneer de wind door de rijpe aren blies, het leek alsof je uitkeek op de zee, want het graan op de velden golfde met de wind mee.
Al dat graan moest ook nog geoogst worden. En dan te bedenken dat er toen geen combines waren en grote maaimachines waarmee binnen een dag vele hectares graanveld afgewerkt kan worden. Nee, vroeger was het allemaal handwerk. Het land omploegen met paard en ploeg, het zaaien en dan het oogsten. De oogsttijd voor rogge ligt meestal in het eind van juli. De feestdag van de Heilige Jacob – Sint Joapik- is de officiële oogstdag.
Dat oogsten was niet eenvoudig. Soms groeide er allerlei onkruid tussen de halmen. Korenbloemen kwamen heel veel voor. Maar ook kon het soms hard regenen en dan lagen de halmen plat op de grond en kon er niet normaal gemaaid worden. De boer plukt vaak een korenaar en neemt een korrel tussen de nagels en knijpt deze fijn. Hieraan kan gevoeld worden of de rogge niet te nat is en rijp genoeg is om geoogst te worden.
Het maaien gebeurde heel vroeger met de hand. Met een zeis en een pikhaak. Met de pikhaak – een stok met een haak er aan- pakt de maaier een bundel halmen en snijdt onderaan met de zeis af. De bundels worden op een rij gelegd en de bindsters pakken deze op, knopen er halmen omheen zodat het een garf wordt. Deze garven worden tegen elkaar gezet en vormen dan een ‘hok’. Deze hokken worden te drogen op het veld gezet. Hierna worden de hokken met paard en wagen van het land gehaald en naar de boerderij gebracht.
Wie kan er tegenwoordig nog rogge maaien ? Het is een hele kunst. Tijdens de oogstdag in Ootmarsum op de essen bij de Kuiperberg wordt een keer per jaar getoond hoe vroeger werd geoogst. De ouderen brengen de jongeren de kneepjes van het vak bij. Dat is niet eenvoudig maar jong en oud hebben er zeker veel schik in. Eerst wordt met de hand gemaaid, dan met de maaimachine getrokken door Gelderse trekpaarden en als laatste rijdt een tractor uit de jaren dertig voor een maaimachine , waardoor de ontwikkeling in de maaimethodes goed te zien is. Precies om twaalf uur wordt het angelus gebeden. Bij de klok van twaalf komen de boerinnen met koffie, roggebrood, beschuit, spek en eieren in gevlochten wilgentenen manden op het land en pauzeren de harde werkers.
“Rogge maaien is een bijzondere slag” zegt Jan Voorpostel die het handwerk doorgaf aan zijn zoon Bennie en kleinzoon Koen. “De ouderen maaien met ervaring, het is een slag die je nooit verleerd.”
Het is mooi dat we nu nog maaiers hebben die precies weten hoe dat moet. Met het besef dat dezen er een keer mee ophouden is het mooi dat ook de jongere generatie belangstelling heeft voor het oude ambacht. Het Openluchtmuseum Ootmarsum is blij met deze ontwikkeling want zo wordt zichtbaar gemaakt hoe er vroeger op het platteland geleefd en gewerkt werd. Het brengen van het graan naar de molen van Oude Hengel om het te laten malen tot meel en met dat meel naar de bakspieker van het Openluchtmuseum brengen om er brood te laten bakken : dat is uiteindelijk het planvoor een volgende oogstdag om het oogsten als een onderdeel van het “Land van Heeren en Boeren” weer goed zichtbaar te maken.
Tijdens de oogstdag rijdt de oogstwagen door het centrum van Ootmarsum naar het park van het Openluchtmuseum en worden de ‘hokken’ opgezet. Bakker Jan Schulten laat bij het bakhuuske zien hoe de grote roggebroden worden gemaakt. De grote zware broden, die menigeen nog kent van de brooduitdeling op de Ageler Es en van de bezoeken aan de boerderij , waar een dikke plak roggebrood werd afgesneden en belegd werd met plakken gerookt spek en een gebakken ei. De boerinnen bakken op 24 juli pannenkoeken in het Los Hoes boven het open vuur en zo is de kring rond van het ploegen en zaaien naar het oogsten, malen en bakken en natuurlijk opeten….. Een kringloop die eeuwen het Twentse land bepaalde.
Nostalgische Oogstdag Ootmarsum dinsdag 24 juli . Om 10.30 uur aanspannen bij het Openluchtmuseum. vanaf 11.00 uur maaidemonstraties aan de Zonnebergweg, 15.00 uur opzetten hokken op het openluchtmuseum, en demonstratie roggebrood maken. Adres : Smithuisstraat 2. Ootmarsum. Het oogsten vindt alleen plaats wanneer het weer het toelaat.
www.openluchtmuseumootmarsum.nl info@openluchtmuseumootmarsum.nl
