Belangrijke tussenstap energietransitie: Voorlopig ontwerp RES Twente beschikbaar
De stuurgroep voor de Regionale Energiestrategie (RES) Twente heeft het voorlopig ontwerp RES Twente 1.0 voorgelegd aan de Colleges van B en W van de 14 Twentse gemeenten, het dagelijks bestuur van waterschap Vechtstromen en het College van Gedeputeerde Staten van provincie Overijssel. Het voorlopig ontwerp is een belangrijke tussenstap en bedoeld om de komende periode reacties te verzamelen van raadsleden, statenleden, maar ook de regionale belanghebbenden vanuit bijvoorbeeld duurzaamheid, natuur & landschap, landbouw & leefbaarheid en toerisme. In dit tussenproduct is een aantal procesafspraken opgenomen, die moeten zorgen dat we richting 2030 de juiste strategische koers kunnen varen om de helft van het huidig elektriciteitsverbruik op te wekken met wind- en zonne-energie en gebouwen aardgasvrij te verwarmen. Een hele pittige opgave.
In het Nationaal Klimaatakkoord hebben overheden en diverse belanghebbendenorganisaties afgesproken dat we de CO2 uitstoot willen verminderen en daarmee de (effecten van) klimaatverandering tegengaan. Landelijk is afgesproken dat we in dertig energieregio’s aan de slag gaan met een uitwerking hoe elektriciteit op land (wind en zon) duurzaam opgewekt kan worden. Maar ook welke warmtebronnen te gebruiken zijn en welke warmte-infrastructuur daarvoor nodig is, zodat woningen en (bedrijfs)gebouwen van het aardgas af kunnen. Wij zetten ons gezamenlijk in voor de RES Twente.
Pittige opgave
Onze opgave is om in 2030 de helft van ons huidig elektriciteitsverbruik duurzaam op te wekken met wind- en zonne-energie én gebouwen op betaalbare wijze aardgasvrij te kunnen verwarmen. Landelijk is bepaald dat we deze opgave samen oppakken in de 30 regio’s en met de huidige technieken. Andere technieken en ontwikkelingen, zoals waterstof, geothermie en aquathermie, volgen we en nemen we mee in de Twentse Energie Agenda, omdat die meer tijd nodig hebben. We verwachten dat deze technieken onderweg naar 2050 volop worden ingezet, maar voor nu tellen ze niet mee.
De energietransitie is een hele pittige opgave waar we zo zorgvuldig mogelijk invulling aan proberen te geven. In de afgelopen periode hebben we hard gewerkt om vanuit verschillende perspectieven te komen tot een haalbaar en betaalbaar voorstel, met oog voor het behoud van de ruimtelijke kwaliteit (erkenning van de waarde van het landschap) en de inbreng van de mensen die in Twente wonen en werken.
Kernpunten voorlopig ontwerp
Het voorlopig ontwerp beschrijft nu nog op hoofdlijnen hoe we onze opgave willen realiseren. Eén van de belangrijkste afspraken die we maken, is dat we een verschuiving willen realiseren naar 60% windenergie en 40% zonne-energie. Nu is die verhouding nog precies andersom, namelijk 40% wind en 60% zon. Deze verschuiving is nodig, omdat wind in verhouding meer rendement oplevert en de maatschappelijke kosten die uiteindelijk voor rekening komen voor de inwoners, relatief laag zijn. Het is echter niet haalbaar om deze verhouding per 1 juli 2021 door te voeren in de RES Twente 1.0. We gebruiken de actualisatieslag die de komende twee jaar plaatsvindt, om daar nader invulling aan te geven.
Daarnaast hebben we afgesproken dat we de realisatie van onze opgave combineren met andere opgaven, zoals verduurzaming van de landbouw, verbeteren van de biodiversiteit en klimaatadaptatie. Deze grote maatschappelijke opgaven zijn ieder voor zich complex en moeilijk op te lossen, maar als we combinaties kunnen maken, ontstaan er ook weer nieuwe kansen en verdienmodellen. Samenwerking met regionale belanghebbenden is daarbij cruciaal.
Verder spreken we af dat we subregionaal samenwerken om tot een geoptimaliseerd regionaal voorstel te komen. Dat is bijvoorbeeld bij het vinden van de juiste zoekgebieden cruciaal. Deze gemeentegrensoverschrijdende samenwerking is al gestart, maar loopt door naar de RES Twente 2.0 en verder. Dit levert naar verwachting slimme en efficiënte keuzes op als het gaat om clustering.
Ook zijn basisafspraken opgenomen dat we in de RES Twente 1.0 opnemen hoe we invulling geven aan minimaal 50% lokaal eigendom en hoe we dit lokaal gaan borgen. Samen met regionale belanghebbenden zorgen we voor een eerlijke verdeling in onze regio van de lusten en de lasten.
Concrete zoekgebieden zijn in het voorlopig ontwerp nog niet overal ingevuld. De komende periode gaan de gemeenten samen met onze partners aan de slag. In eerste instantie bepalen de gemeenten in afstemming met de omgeving welke zoekgebieden zij geschikt vinden of juist niet. Parallel hieraan gaan we gemeentegrensoverschrijdend aan de slag met alle partners, om een optimalisatieslag te maken in het kader van onder meer de netcapaciteit, maatschappelijke kosten en behoud van de waarden van het landschap.
De procesafspraken voor de warmteopgave zijn gericht op de RES Twente 2.0. Dat komt omdat de realisatie van een Regionale Structuur Warmte mede afhankelijk is van het lokale beleid dat eind 2021 wordt vastgesteld in de vorm van een Transitievisie Warmte en wijkuitvoeringsplannen. Toch is het van belang om nu al afspraken te maken. We moeten ons bewust zijn dat we onze beschikbare warmtebronnen optimaal benutten en voorkomen dat we voor het verwarmen van gebouwen nóg meer elektriciteit moeten opwekken.
Regionaal verdrag
Het voorlopig ontwerp is een coproductie van alle partners van de RES Twente. De gemeenten, waterschap en provincie zijn nu aan zet om hierover in gesprek te gaan met de volksvertegenwoordigers. We vragen niet of ze het voorlopig ontwerp willen vaststellen, maar wel of ze zich kunnen vinden in de afspraken die we samen willen maken.
Ondertussen zorgen we ook voor afstemming op subregionaal niveau om uiteindelijk tot een gezamenlijk definitief ontwerp te komen. Deze RES Twent 1.0 zien we als een ‘regionaal verdrag’. Een verdrag dat juridisch niet bindend is, maar waar elke partij afzonderlijk zich zwaarwegend voor zal inspannen om bij te dragen aan de duurzame opwek van elektriciteit in Gigawattuur onderweg naar 2030. In mei en juni nemen de gemeenteraden, het Algemeen Bestuur van het waterschap en Provinciale Staten een besluit over dit definitieve ontwerp wat weer een slag concreter zal zijn dan dit tussenproduct. Op 1 juli 2021 leveren we de RES Twente 1.0 op aan het Nationaal Programma RES.
Het voorlopig ontwerp en alle (proces)afspraken op een rij zijn te vinden op www.energiestrategietwente.nl. Aangezien het een lijvig (en soms (technisch) document is, hebben we ook een samenvatting opgenomen.
